Kontynuując dyskusję na Forum Wartości Publicznej, naszej nowej inicjatywie podejmującej tematykę społecznych i ekonomicznych priorytetów systemu ochrony zdrowia, poprosiliśmy prof. Piotra Czaudernę o komentarz dptyczący roli w tym kontekście Funduszu Medycznego. Wypowiedź zamieszczamy poniżej.

Prof. Piotr Czauderna: Fundusz tworzy, moim zdaniem, nową wartość publiczną w zakresie dostępu do leków innowacyjnych dla pacjentów z chorobami rzadkimi, a także z nowotworami.

Fundusz Medyczny składa się z szeregu mechanizmów skupionych tak na inwestycjach w infrastrukturę strategiczną polskiej ochrony zdrowia i jej modernizację, jak i na działaniach nakierowanych na profilaktykę chorób oraz przybliżenie innowacyjnych terapii polskim pacjentom. W tym tekście skupię się tylko na tej ostatniej kategorii.

Fundusz tworzy, moim zdaniem, nową wartość publiczną w zakresie dostępu do leków innowacyjnych dla pacjentów z chorobami rzadkimi, a także z nowotworami. Według twórcy tego pojęcia, prof. Marka Moore’a z Harvard Kennedy School w USA, wartość publiczna oznacza z jednej strony korzyści dla beneficjentów, ale jednocześnie (akceptowalne) koszty dla obligatariuszy, a dla jej powstania konieczne jest współdziałanie trzech środowisk: kreatorów wartości publicznej, środowisk to legitymizujących i wspierających (prawnie i finansowo) oraz faktycznych wykonawców, którzy nakierowują na wytworzenie ww. wartości poddane im zasoby (operational capacity). W przypadkiem Funduszu Medycznego początkiem działań (kreacją wartości) była idea Pana Prezydenta, Andrzeja Dudy, aby skutecznie wprowadzić nowe środki finansowe do polskiego systemu ochrony zdrowia w zakresie jego istotnych potrzeb, które będą z jednej strony stanowić wartość dodaną dla chorych, a z drugiej – będą istotne z puntu widzenia szeroko rozumianego zdrowia Polaków, np. poprzez wspieranie działań profilaktycznych. Chodziło również o to, by nie odbierać środków dzisiejszym beneficjentom polskiej ochrony zdrowia. Bardzo znaczące, ponadpartyjne wsparcie idei Funduszu Medycznego w polskim parlamencie ilustruje wynik finalnego sejmowego głosowania nad ustawą o FM, którą wsparło 440 posłów, przy jedynie 12 głosach przeciwnych. Udało się więc uzyskać szeroką legitymizację prawną projektu.

Fundusz Medyczny w zakresie dostępu do leków innowacyjnych oparto na dwóch mechanizmach: ratunkowym dostępie indywidualnym do technologii lekowych (RDTL), który istniał już wcześniej, ale został znacznie uproszczony i przeniesiony na niższy poziom decyzyjności, oraz na dostępie grupowym, tzw. wczesnym warunkowym dostępie do leków innowacyjnych (WDTL) w oparciu o pojęcie niezaspokojonej potrzeby medycznej. W ustawie założono też mechanizmy, które wymuszają analizę i planowanie potrzeb w zakresie WDTL (horizon scanning) oraz pozwalają na ocenę skuteczności nowych leków poprzez zastosowanie rejestrów medycznych. Co istotne, Fundusz jest swego rodzaju „poczekalnią” dla najnowszych leków – po zebraniu w trybie rzeczywistym danych na ich temat (real world data) będą one „przesuwane” w tryb normalnej refundacji. Również szerokie zastosowanie konkretnego leku w tym samym wskazaniu w ramach RDTL stanowi przesłankę do jego objęcia normalnym trybem refundacji. Jednocześnie ustawa o Funduszu zakłada mechanizmy pozwalające na dzielenie ryzyka finansowego w zakresie leków innowacyjnych pomiędzy podmiotem odpowiedzialnym (producentem) a publicznym płatnikiem (obligatariuszem).

Aby jednak ww. mechanizmy były skutecznie realizowane, konieczne jest współdziałanie w zakresie zdolności operacyjnych ze strony wykonawców programu, tj. w pierwszym rzędzie Ministerstwa Zdrowia, które bezpośrednio zarządza Funduszem, Narodowego Funduszu Zdrowia będącego płatnikiem w oparciu o dotację celową ze środków FM, szpitali III poziomu sieciowego, które realizują terapie lekowe, Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, która odpowiada za część analityczną i ocenę skuteczności terapeutycznej oraz Rady Funduszu, która grupuje przedstawicieli kreatorów oraz interesariuszy i jest ciałem doradczym.