Sejm przyjął 26 stycznia 2023 r. projekt ustawy o Krajowej Sieci Onkologicznej. Teraz ustawa trafi do Senatu. Kontrowersje wzbudza art. 24. 1., który przewiduje, że „minister właściwy do spraw zdrowia ogłasza, w drodze obwieszczenia, kluczowe zalecenia w zakresie opieki onkologicznej, dotyczące organizacji i postępowania klinicznego dla poszczególnych jednostek chorobowych lub dziedzin medycyny w zakresie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, mając na względzie ujednolicenie postępowania w praktyce klinicznej i poprawę̨ jakości tej opieki”. Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie zgodnie z ustawą opracowuje i aktualizuje standardy i wytyczne postępowania diagnostyczno-leczniczego oraz organizacyjno-jakościowego w onkologii”

Komentarz prof. Jacka Jassema, Kierownika Katedry i Kliniki Onkologii i Radioterapii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego:

Przyjęcie zaleceń postępowania diagnostyczno-leczniczego w onkologii w formie obwieszczenia ministra zdrowia nie budzi moich zastrzeżeń. Takie regulacje wprowadzono kilka lat temu i są one realizowane. Zdecydowanie krytycznie oceniam natomiast procedurę opracowania zaleceń. Jest to bardzo odpowiedzialne zadanie, wymagające głębokiej wiedzy i doświadczenia w danej dziedzinie.

Dotychczas w onkologii zadanie to wykonywały zespoły eksperckie powoływane przez towarzystwa naukowe. Zalecenia były regularnie aktualizowane, ukazywały się w formie publikacji i w wersji elektronicznej na stronach towarzystw, nie budziły zastrzeżeń merytorycznych i nie były kontestowane przez lekarzy. Osobiście od wielu lat koordynowałem opracowywanie tych zaleceń w raku piersi oraz współkoordynowałem w raku płuca. Właśnie kończymy prace nad kolejną aktualizacją zaleceń w pierwszym z wymienionych nowotworów.

Projekt ustawy powierza opracowywanie zaleceń Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, przy czym w istocie zadanie to ma wykonywać Narodowy Instytut Onkologii jako Krajowy Ośrodek Koordynujący nowo powstającej sieci onkologicznej. W ten sposób Instytut staje się niejako „ramieniem wykonawczym” ministerstwa zdrowia. Sytuacja ta stwarza istotne zagrożenia.

Po pierwsze ani AOTMiT, ani Narodowy Instytut Onkologii nie mają wystarczających kompetencji i zasobów ludzkich, aby samodzielnie przygotować wytyczne. W dotychczas zaleceniach pracownicy Instytutu byli członkami zespołów eksperckich, ale stanowili ich niewielką część.

Po drugie, eksperci wyznaczeni przez towarzystwa naukowe pracowali dotychczas pro bono jako przedstawiciele swojego środowiska. W momencie, kiedy zadania te mieliby wykonywać w imieniu Narodowego Instytutu Onkologii, powstanie wrażenie „wysługiwania się” tej instytucji. Można się obawiać, że wielu z nich odmówi współpracy. Sytuacja ta może w istotnym stopniu obniżyć jakość zaleceń.

Po trzecie, zalecenia mające charakter urzędowy będą źle przyjęte przez środowisko i mogą być kontestowane.

Nie znam przyczyn, które uniemożliwiają zachowanie dotychczasowej logiki. Jeśli ministerstwo chce koordynować proces powstawanie wytycznych, to najlepszym rozwiązaniem byłoby ogłoszenie konkursu na ich przygotowanie oraz przyznanie wykonawcom grantów na te zadania. AOTMiT byłby wówczas administracyjnym partnerem tych prac. Rozwiązanie to, oprócz większej wartości merytorycznej, byłoby bardziej partnerskie i inkluzywne.