„Zakaz jednorazowych e-papierosów może być wprowadzony w ciągu najbliższych miesięcy. Idealnie byłoby to zrobić do wakacji, bo wtedy ich sprzedaż jest ogromna – są najbardziej popularne wśród młodzieży. Tylko twardy zakaz może przynieść sukces” – mówił wiceminister zdrowia Wojciech Konieczny w Sygnałach Dnia w radiowej Jedynce w piątek 16 lutego. Również tego dnia Parlamentarny Zespół ds. Przeciwdziałania Uzależnieniom wysłuchał informacji Ministerstwa Zdrowia o rynku sprzedaży e-papierosów (tzw. jednorazówek) w Polsce.
Posiedzenie zespołu rozpoczęło się od „prezentacji”, którą przygotował Grzegorz Ziemniak. Partner IZiD pokazał członkom Zespołu i zaproszonym gościom jak „niewinnie” mogą wyglądać jednorazowe, smakowe e-papierosy. Uczestników posiedzenia zdecydowanie zaskoczyły zaprezentowane przez Ziemniaka kolorowe „pendirve’y, błyszczyki do ust, power banki i flamastry”, które kuszą dzieci swoim wyglądem i z łatwością ukrywają się w dziecięcych piórnikach.
„Wśród młodzieży w wieku od 13 do 15 lat w Polsce już około 23% dziewcząt i 27% chłopców deklaruje, że używa elektronicznych papierosów. Sytuacja w Polsce pod względem rozpowszechnienia palenia elektronicznych papierosów wśród dzieci i młodzieży jest bardzo niepokojąca. Jesteśmy w niechlubnej czołówce krajów Unii Europejskiej” – poinformował podczas posiedzenia Dariusz Poznański, dyrektor Departamentu Zdrowia Publicznego Ministerstwa Zdrowia. Dodał, że w ciągu ostatnich lat na obszarze Unii Europejskiej udział w rynku nowatorskich wyrobów tytoniowych wzrósł o ponad 2000 procent „Ministerstwo Zdrowia podejmuje różne działania w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej czy Narodowego Programu Zdrowia, realizowany jest program profilaktyki chorób odtytoniowych, funkcjonuje kilkadziesiąt poradni, które udzielają na poziomie podstawowym i specjalistycznym pomocy dla osób powyżej 16 roku życia i chcą skorzystać z tego programu, jest również telefoniczna poradnia pomocy palącym, są dostępne różnego rodzaju formy wsparcia w wychodzeniu z nałogu poprzez różnego rodzaju wyroby medyczne czy produkty lecznicze, różnego rodzaju gumy do żucia, czy też leki, które wymagają rejestracji w urzędzie rejestracji produktów leczniczych. Niestety nie są one refundowane ze środków publicznych – po prostu firmy nie ubiegały się o refundację tego rodzaju produktów” – mówił Dariusz Poznański. Dyrektor Departamentu Zdrowia Publicznego Ministerstwa Zdrowia poinformował również, że rośnie liczba podmiotów wprowadzających e-papierosy na polski rynek. W 2020 r. do Biura do spraw Substancji Chemicznych zgłosiło je 87 podmiotów, a w 2023 r. już 4430 (w rzeczywistości chodzi o liczbę zgłaszanych do rejestracji wyrobów – przypis redakcji). W ostatnich latach Biuro zaledwie w sześciu przypadkach odmówiło wprowadzenia produktów na rynek m.in. z powodu obecności w składzie substancji kancerogennych. Dariusz Poznański stwierdził, że wprowadzenie zakazu sprzedaży e-papierosów wymaga przeprowadzenia procesu legislacyjnego i konsultacji projektu ustawy z Komisją Europejską.
Grzegorz Ziemniak, Partner Instytutu Zdrowia i Demokracji, zwrócił uwagę, że mapa punktów sprzedaży e-papierosów w miastach w Polsce mocno pokrywa się z mapą szkół. „Dzieci wychodząc ze szkoły łatwo sięgają po te produkty, które są kolorowe, mają ciekawie zaprojektowane obudowy. To jest produkt łatwy do schowania, nie śmierdzący, czasami wygląda jak szminka, lakier do paznokci, czy pendrive, może być mylony z flamastrem – zakreślaczem. Rodzice i nauczyciele mogą tego nie zauważyć” – mówił Grzegorz Ziemniak. „Zakaz sprzedaży powinien zostać wprowadzony jak najszybciej. Docelowo oczywiście powinniśmy zmienić stosowne ustawy, ale trzeba działania podjąć już teraz i natychmiast. Są narzędzia do tego, żeby państwo zareagowało tak jak reagowało w przypadku dopalaczy i znalazło na to skuteczny sposób. „Kary związane z dystrybucją i sprzedażą dla nieletnich to jest chyba pierwsza rzecz, która powinna zostać podjęta, można to natychmiast wprowadzić” – dodał Grzegorz Ziemniak. Partner IZiD zwrócił również uwagę, że jeden e-papieros zawiera tyle substancji szkodliwych, co trzy paczki tradycyjnych papierosów. „Liczę na to, że Ministerstwo Zdrowia weźmie przykład z innych państw. W zeszłym tygodniu francuski senat zatwierdził przyjęty wcześniej przez Zgromadzenie Narodowe projekt ustawy zakazującej sprzedaży jednorazowych elektronicznych papierosów smakowych. Wprowadzono ustawę, która zakazuje produkcji, marketingu, sprzedaży, dystrybucji lub oferowania za darmo tych produktów, zabrania posiadania ich z zamiarem sprzedaży lub dystrybucji pod karą grzywny w wysokości do 100 000 euro. Przepis prosty, łatwy i prozdrowotny. Możemy, nie wyważając otwartych drzwi, skopiować to rozwiązanie” – podsumował Grzegorz Ziemniak.
Prof. Andrzej M. Fal, Prezes zarządu Polskiego Towarzystwa Zdrowia Publicznego, podał dane, z których wynika, że 35% wydatków bieżących NFZ pochłania leczenie chorób związanych z paleniem papierosów. „To jest dramatyczne. Zatrzymajmy to tę kulę śniegową. Obecnie działamy reaktywnie w stosunku do pomysłów chińskich producentów zamiast proaktywnie” – apelował prof. Fal.
„Szanowni państwo, jesteśmy w Parlamencie po to, żeby zmieniać prawo. Jak słyszę, że się czegoś nie da, to po prostu uważam, że albo nie chcemy tego zrobić, albo nie mamy odpowiedniej wiedzy. Można to zrobić tylko trzeba chcieć, trzeba wiedzieć w jaki sposób doprowadzić do pilnego zakazu. Natomiast dalsze procedowanie, nowelizacja ustawy to są oczywiście ważne tematy, które można spokojnie procedować. Przykładem były dopalacze, z którymi potrafiliśmy sobie poradzić natychmiast” – mówiła senator Beata Małecka – Libera, przewodnicząca senackiej komisji zdrowia i była Pełnomocnik Rządu ds. zdrowia publicznego.
Eksperci uczestniczący w posiedzeniu zwracali uwagę, że zakaz sprzedaży jednorazowych e-papierosów osobom poniżej 18-roku już w Polsce istnieje, ale nie jest egzekwowany. Brakuje natomiast ograniczeń w sprzedaży jednorazowych e-papierosów smakowych.
W połowie lutego lekarze i organizacje pacjentów zaapelowały do minister zdrowia o wprowadzenie zakazu sprzedaży jednorazowych e-papierosów. Pismo w tej sprawie skierowała do Izabeli Leszczyny m.in. Okręgowa Izba Lekarska w Krakowie. „Ze względu na dostępność niezliczonych smaków (,,chemicznych”), zawartość substancji słodzących i atrakcyjny wygląd, a także sposób ekspozycji w miejscach sprzedaży, jednorazowe e-papierosy stały się niezwykle niebezpiecznym narzędziem wciągania dzieci w nałóg nikotynowy. Jedno urządzenie wystarcza na kilkaset zaciągnięć, nie trzeba go ładować ani niczym uzupełniać, a po wykorzystaniu wyrzuca się do śmieci. Często wyglądem przypominają flamaster, pachną owocowo, jak lody albo guma balonowa, usypiając czujność rodziców czy nauczycieli. Doceniając wiele działań podejmowanych przez Ministerstwo Zdrowia w zakresie ochrony zdrowia publicznego i profilaktyki zdrowotnej w ciągu ostatnich 8 lat nie zrobiono nic w celu walki z nałogiem palenia w Polsce” – podkreśl OIL w piśmie skierowanym do minister zdrowia. Okręgowa Izba Lekarska w Krakowie stoimy na stanowisku, że konieczne jest wprowadzenie zakazu sprzedaży jednorazowych e-papierosów smakowych. Więcej TUTAJ
Podobny apel do minister zdrowia skierowały następujące organizacje: Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP, Polskie Stowarzyszenie Diabetyków, Stowarzyszenie Walki z Rakiem Płuca, Stowarzyszenie Walki z Rakiem Płuca o. Szczecin, Fundacja Pokonaj Raka, Fundacja My Pacjenci oraz Fundacja dla Zdrowia Mózgu, Polskie Towarzystwo Zdrowia Publicznego (PTZP).
Podsumowując posiedzenie przewodnicząca Parlamentarnego Zespołu ds. Przeciwdziałania Uzależnieniom poseł Małgorzata Niemczyk zapowiedziała, że parlamentarzyści nie odpuszczą tematu, zakazu sprzedaży e-papierosów jednorazowych, który powinie szybko i sprawnie być uregulowany i wdrożony. Zaapelowała o większą skuteczność działań i elementarną współpracę pomiędzy Ministerstwem Zdrowia (którego przedstawiciel mówił, że nic się nie da szybko zrobić), Głównym Inspektoratem Sanitarnym (którego przedstawicielka nie miała żadnej propozycji działania GIS do zaproponowania) a Biurem do spraw Badania Substancji Chemicznych (którego przedstawicielka nie odniosła się do pytania Parlamentarzystek o to, czy widząc skokowy wzrost wniosków o rejestrację jednorazówek Biuro sygnalizowało problem Ministerstwu Zdrowia i Głównemu Inspektoratowi Sanitarnemu).
Przewodnicząca zespołu – poseł Małgorzata Niemczyk zapowiedziała za miesiąc weryfikację działań podjętych obecnie przez Ministerstwo Zdrowia i agendy rządowe a Przewodnicząca senackiej komisji zdrowia Beata Małecka Libera zapowiedziała zwołanie posiedzenia komisji w przedmiotowej sprawie i podjęcie interwencji mających na celu wyeliminowanie plagi jednorazowych e-papierosów z rynku w Polsce.
Nagranie dyskusji sejmowej można obejrzeć tutaj.
