Ostatnie dni przyniosły lawinowe tempo zmian i sporo zamieszania wokół projektu ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta, a przy okazji projektu ustawy o niektórych zawodach medycznych, która ku zaskoczeniu wielu posłów i organizacji zawodowych, pojawiła się na początku maja w Sejmie po wielu miesiącach spędzonych w „zamrażarce”. Długi majowy weekend przyniósł wizyty przedstawicieli Ministerstwa Zdrowia i Rzecznika Praw Pacjenta w biurze poselskim Józefy Szczurek – Żelazko, która kilka dni później na konferencji prasowej w MZ informowała, że złoży w Sejmie poselski projekt ustawy o jakości, która wraca w formie dwóch dokumentów. Tymczasem minister zdrowia odrabia zaległe spotkania z organizacjami skupiającymi lekarzy i pacjentów, a część samorządów zawodowych grozi organizacją protestu. 

Ale prześledźmy wydarzenia od początku.

Sejmowa Komisja Zdrowia rozpatrywała 9 maja projekt ustawy o niektórych zawodach medycznych. Posiedzenie Komisji zostało zaplanowane jeszcze zanim minister zdrowia zapowiedział prezentację nowego projektu ustawy o jakości. Historia ustawy jest długa – po raz pierwszy Rządowe Centrum Legislacji opublikowało ją 21 stycznia 2022 r., ale do konsultacji publicznych została skierowana dopiero w styczniu tego roku, a jej aktualny projekt opublikowano 19 kwietnia, tuż po odrzuceniu przez Sejm projektu ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta. Posłowie otrzymali aktualny dokument dopiero 4 maja. Przewodniczący sejmowej Komisji Zdrowia potwierdził, że rzeczywiście nie został zachowany 7-dniowy okres wymagany od momentu przekazania projektu posłom do dnia pierwszego czytania ustawy. Mimo to posłowie nie wyrazili sprzeciwu, by 9 maja odbyło się jej pierwsze czytanie. 

Przewodniczący Komisji zapowiedział zgłoszenie poprawki o wykreśleniu projektu ustawy logopedów. Pozostałe kluby poselskie zdeklarowały, że poprą poprawkę. Podobny postulat zgłosili dietetycy. Podczas dyskusji można było odnieść wrażenie, że dla większości reprezentantów 17 zawodów medycznych, których działalność ma regulować ustawa, optymalnym rozwiązaniem byłoby wdrożenie odrębnych ustaw odnoszących się tylko do ich profesji. Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej Elżbieta Piotrowska-Rutkowska zwróciła uwagę, że zawód technika farmaceutycznego reguluje już ustawa Prawo farmaceutyczne, a projekt ropatrywany przez Komisję Zdrowia „stoi z nią w sprzeczności”. Z kolei Renata Górna z Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Związków Zawodowych zgłosiła propozycję dodania do ustawy zawodu technika analityki medycznej, co popiera Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych.

Poseł Marek Hok z PO zwrócił uwagę, że w obliczu braku lekarzy i innych pracowników medycznych powinniśmy robić wszystko, by zachęcać do podejmowania pracy w tych zawodach. „Tymczasem projekt ustawy składa się z 98 artykułów, a aż połowa z nich dotyczy odpowiedzialności zawodowej, powołania rzeczniczka odpowiedzialności zawodowej, komisji odpowiedzialności zawodowej i przepisów karnych, które w bardzo ostry sposób będą wpływały na działalność tych zawodów” – mówił poseł. „Czy to jest niezbędne, czy rzecznicy i komisje będą powoływane odrębnie dla każdego z 17 zawodów medycznych ujętych w ustawie, to są dziesiątki nowych ludzi do zatrudnienia, komu będą podlegać – Ministerstwu Zdrowia, czy może NFZ?” – pytał Marek Hok. Na pytania odpowiadał Jakub Bydłoń, Dyrektor Departamentu Dialogu Społecznego Ministerstwa Zdrowia. „Kwestia odpowiedzialności zawodowej jest potrzebna w tej ustawie. W komisjach dyscyplinarnych będą reprezentanci wszystkich zawodów medycznych ujętych w ustawie – po 4 przedstawicieli każdego zawodu. Rzecznik odpowiedzialności zawodowej będzie pełnił funkcje quasi prokuratorskie w postępowaniu dyscyplinarnym, będzie miał wykształcenie prawnicze, takich rzeczników będzie czterech, bo nie przewidujemy, że będzie dużo takich postępowań” – wyjaśniał Jakub Bydłoń. Komisja odrzuciła wniosek posła Rajmunda Millera o powołanie podkomisji, która zajęłaby się projektem ustawy. 

Kwestie dotyczące ustawy o niektórych zawodach medycznych skomentował dla nas Jakub Gołąb z Biura Rzecznika Praw Pacjenta:

„Z perspektywy Rzecznika Praw Pacjenta, która uwzględnia przede wszystkim bezpieczeństwo pacjentów oraz realizację i poszanowanie ich praw, istotny jest zakładany cel projektu ustawy – w zakresie uregulowania warunków i zasad wykonywania określonych zawodów medycznych, które dotychczas nie były objęte regulacjami ustawowymi, a także kwestii dotyczących ustawicznego rozwoju zawodowego, rejestru oraz odpowiedzialności zawodowej tych osób. 

Zgodnie z projektem przełoży się to na gwarancję zatrudniania wysoko wykwalifikowanej i kompetentnej kadry medycznej, fachowo i rzetelnie udzielającej świadczeń opieki zdrowotnej. Co istotne z ww. perspektywy zwiększy to bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów i wpłynie na wysoki poziom udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej. 

Podstawową rolę w realizacji praw pacjentów oraz w opiece nad pacjentami, dbaniu o ich potrzeby, komfort psychiczny oraz budowaniu poczucia bezpieczeństwa pacjenta odgrywa właśnie personel medyczny, z którym pacjent ma kontakt w trakcie leczenia.  Każda poprawa standardu w tym zakresie jest więc pożądana. W przepisach ustawy wprost uregulowano, że zawód medyczny wykonuje się z należytą starannością, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej i umiejętnościami niezbędnymi do wykonywania tego zawodu, z poszanowaniem praw pacjenta i dbałością o jego bezpieczeństwo. Osoba wykonująca zawód medyczny jest zaś obowiązana do przestrzegania praw pacjenta i informowania pacjenta o jego prawach – zgodnie z ustawą o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. 

Projekt ustawy przewiduje też utworzenie Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego, dzięki któremu będzie możliwa weryfikacja osób wykonujących zawody medyczne zarówno przez pracodawców, jak i pacjentów. Elementem ustawy jest ustanowienie zasad odpowiedzialności zawodowej osób wykonujących zawód medyczny; jest to rozwiązanie zbieżne z innymi zawodami medycznymi, których zasady wykonywania regulują odrębne ustawy (np. lekarze, pielęgniarki i położne). 

Projektowana regulacja przewiduje katalog kar za przewinienia zawodowe, który obejmuje:

1) upomnienie;

2) naganę;

3) karę pieniężną;

4) zawieszenie uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego na okres do 5 lat;

5) pozbawienie uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego.

Celem postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej osoby wykonującej zawód medyczny na gruncie ww. ustawy będzie więc naruszenie zasad wykonywania zawodu, tak jak obecnie ma to miejsce w przypadku lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek i położnych czy też fizjoterapeutów. Zarówno dzisiaj, jak i w przypadku wejścia w życie ustawy, ustanowienie zasad odpowiedzialności zawodowej osób wykonujących zawód medyczny nie ogranicza możliwości działania Rzecznika Praw Pacjenta, który rozpatruje sprawy pod innych kątem – w zakresie naruszenia praw pacjenta. Są to więc niezależne postępowania.”

„Ogólnopolskie Stowarzyszenie Opiekunów Medycznych, od samego początku istnienia zabiegało o ustawową regulację zawodu opiekuna medycznego. Pozwoli to na zwiększenie ilości opiekunów medycznych w systemie, co przełoży się na zwiększenie jakości opieki a także odciąży pielęgniarki, których niedobór będzie tylko coraz bardziej odczuwany. O regulacji ustawowej zawodu rozmawiamy z Ministerstwem Zdrowia od kilku lat i gdyby nie opóźnienia spowodowane pandemią projekt ujrzałby światło dzienne znacznie wcześniej. Na przestrzeni tego czasu wielokrotnie zgłaszaliśmy nasze potrzeby dotyczące regulacji – chociażby w zakresie odpowiedzialności zawodowej czy zakresu kompetencji. Opublikowany projekt, jest dla nas korzystny, a brak przyjęcia ustawy w jak najszybszym terminie budzi obawy opiekunów medycznych, że na kolejną okazję do uregulowania zawodu będziemy musieli czekać kolejne 16 lat. Nie jest zatem dopuszczalne by zmarnować te kilka lat rozmów i dalej podtrzymywać sytuacje, w których zawód opiekuna medycznego nie będzie regulowany. Wstrzymywanie ustawy byłoby działaniem na szkodę opiekunów medycznych, pielęgniarek, ale i całego systemu ochrony zdrowia, a przede wszystkim pacjentów” – powiedział nam Bartosz Mikołajczyk, Prezes Zarządu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Opiekunów Medycznych.

Z kolei Polskie Stowarzyszenie Terapii Zajęciowej poinformowało nas, że nieustannie zgłasza postulaty związane z zawodem terapeuty zajęciowego. „Część z nich została uwzględniona, część niestety nie. Największą naszą obawę budzi nieuwzględniony postulat o możliwości tworzenia samorządów zawodowych przez każdy z zawodów wymieniony w ustawie oraz brak standardów kształcenia” – poinformowało nas PSTZ.

Tego samego dnia, w którym obradowała sejmowa Komisja Zdrowia – 9 maja – podczas konferencji prasowej minister Adam Niedzielski poinformował, że do Sejmu wraca ustawa o jakości – tym razem w formie dwóch projektów poselskich. Złożą je w Sejmie poseł Czesław Hoc i posłanka Józefa Szczurek – Żelazko, którą w piątek 5 maja w biurze poselskim w Brześciu odwiedzili wiceminister zdrowia Piotr Bromber i Rzecznik Praw Pacjenta Bartłomiej Chmielowiec. Przypomnijmy, że to m.in. za sprawą byłej wiceminister zdrowia Józefy Szczurek – Żelazko Sejm odrzucił w połowie kwietnia rządowy projekt ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta – posłanka wstrzymała się od głosu. Józefa Szczurek – Żelazko poinformowała o wizycie w jej biurze poselskim na Twitterze, dodając, że szpital w Brzesku otrzymał środki finansowe na inwestycje.

„W Biurze Poselskim w #Brzesku miałam okazje gościć #RzecznikaPrawPacjenta @BartChmielowiec oraz WiceministraZdrowia #PiotrBromber. Dziękuje za dobre rozmowy o projektach propacjenckich. #PracujemyDlaDobraPacjenta” – poinformowała w sobotę 6 maja Józefa Szczurek – Żelazko na swoim profilu na Twitterze. RPP wraz z wiceministrem odwiedzili także szpitale w Brześciu i Bochni, którym w kwietniu tego roku premier Mateusz Morawiecki przyznał wsparcie finansowe z budżetu państwa. Prawie 1,6 mln zł z rezerwy ogólnej budżetu państwa otrzymał Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Brzesku. Szpital zamierza zmodernizować Oddział Chirurgii Ogólnej i Chirurgii Onkologicznej. Szpital w Bochni potrzymała podobną kwotę na dokończenie budowy ZOL. 

Informacje przekazane przez Józefę Szczurek – Żelazko wywołały falę komentarzy na Twitterze:

„Szkoda, że zamiast tego nie znalazła Pani czasu na spotkanie z logopedami, których @MZ_GOV_PL chce de facto podzielić i pozbawić zawodu”. 

„Pacjenci logopedyczni czekają na Pani ruch”.

„Dla dobra Pacjentów chcecie utrudniać dostęp do specjalistów?”

W Biurze Poselskiem w #Brzesku miałam okazje gościć #RzecznikaPrawPacjenta ⁦@BartChmielowiec⁩ oraz WiceministraZdrowia #PiotrBromber. Dziękuje za dobre rozmowy o projektach propacjenckich. #PracujemyDlaDobraPacjenta pic.twitter.com/EljqrOI1mA

— Józefa Szczurek-Żelazko (@SzczurekZelazko) May 6, 2023

A tuż po weekendzie 9 maja, na konferencji w Ministerstwie Zdrowia, Józefa Szczurek – Żelazko mówiła: „Pacjent ma prawo oczekiwać od placówek medycznych dobrej jakości świadczeń udzielanych w bezpiecznych warunkach. Dlatego powstał projekt ustawy, który przewiduje fundusz kompensacyjny. Zastąpi on komisje, które działały przy urzędach wojewódzkich. Ustawa szczegółowo opisuje tryb postępowania i powołanie zespołu, w skład którego wchodzić będzie co najmniej 20 osób, w tym 15 lekarzy. Prace tego zespołu nie mogą trwać dłużej niż trzy miesiące. W tym czasie musi wydać decyzję o wypłacie odszkodowania”.

„Chcemy na nowo spojrzeć na zagadnienie jakości. Proponujemy trzy rozwiązania. Jednym z nich jest ustawa o jakości. Będziemy mierzyć jakość i premiować podmioty, które są lepsze. Pacjent będzie miał prawo oceniania usług medycznych” – poinformował Adam Niedzielski. „Po drugie – powstanie fundusz kompensacyjny. W ustawie będą przewidziane uproszczone warunki dochodzenia odszkodowań. Roszczenie zostanie rozpatrzone w ciągu 2-3 miesięcy. Po trzecie – projekty ustaw zostaną pomniejszone o „no fault”. Powstanie zespół. Zaprosimy do dyskusji ekspertów i przedstawicieli zainteresowanych środowisk. Wnioski z pracy tego zespołu będą zawarte w kolejnym projekcie” – mówił minister.

Dzień później 10 maja w siedzibie NIL odbyło się pierwsze spotkanie w ramach Forum dla Jakości i Bezpieczeństwa Pacjenta. Forum zostało powołane przez Porozumienie Organizacji Lekarskich, zrzeszające Naczelną Izbę Lekarską, Ogólnopolski Związek Zawodowy Lekarzy, Federację Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia Porozumienie Zielonogórskie oraz Porozumienie Rezydentów OZZL w związku z odrzuceniem przez Sejm ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta. Na pierwsze spotkanie Forum zaproszono szerokie grono eksperckie i naukowe, w tym m.in. przedstawicieli Ministerstwa Zdrowia, Rzecznika Praw Pacjenta, środowiska medycznego oraz pacjenckiego. Na spotkaniu Ministerstwo zdrowia reprezentował wiceminister zdrowia Piotr Bromber. 

Podczas forum Dorota Korycińska, wiceprezes zarządu Ogólnopolskiej Federacji Onkologicznej, zwróciła uwagę, że zgłoszenie ustawy w trybie poselskim nie pozwala na konsultacje. „Treść dwóch „półproduktów rozpadu” ustawy o jakości nie będzie nam znana do dnia posiedzenia sejmu” – komentuje na Twitterze Sebastian Goncerz, przewodniczący Porozumienia Rezydentów. Podobne obawy zgłaszali przedstawiciele pracodawców podczas obrad Rady Dialogu Społecznego 8 maja – nie otrzymali bowiem tekstu nowych projektów ustaw, a jedynie obietnice, że będą się mogli z nimi zapoznać na kolejnym posiedzeniu Rady, które odbędzie się przed planowanym na 24 maja posiedzeniem Sejmu – wtedy projekty ma rozpatrywać sejmowa Komisja Zdrowia. 

Z kolei obecny na spotkaniu w NIL Prezes IZiD Robert Mołdach zauważa: „Dwie perspektywy. Min. Piotr Bromber @MZ_GOV_PL: Dzisiejsza dyskusja ma miejsce dzięki projektowi ustawy! Dr @gosia_sobotka: Żałuję, że dialogu zabrakło przed (otwarciem prac nad ustawą). Budowa tego mostu @s_iwanczak chwilę nam zajmie.

Forum Jakości i Bezpieczeństwa @NaczelnaL. Dwie perspektywy. Min. Piotr Bromber @MZ_GOV_PL: Dzisiejsza dyskusja ma miejsce dzięki projektowi ustawy! Dr @gosia_sobotka: Żałuję, że dialogu zabrakło przed (otwarciem prac nad ustawą). Budowa tego mostu @s_iwanczak chwilę nam zajmie. pic.twitter.com/rqMVuJ9tiX

— Robert Mołdach ✈️ (@RobertMoldach) May 10, 2023

Tuż przed spotkaniem w NIL prezesi Krajowej Izby Diagnostów Laboratoryjnych, Krajowej Izby Fizjoterapeutów oraz Naczelnej Izby Aptekarskiej udali się do Ministerstwa Zdrowia, by jak poinformowali na Twitterze, „zaprosić MZ na dzisiejsze forum, by rozmawiać o realnej poprawie jakości”. Wystosowali wspólny apel, w którym wyjaśniają, że w razie niepodjęcia przez Ministerstwo Zdrowia realnych działań rozważą zbiorowy protest. Przedstawiciele trzech samorządów medycznych przygotowali rekomendacje niezbędnych ich zdaniem zmian, „które budowałyby rzeczywistą jakość dla pacjenta”. Więcej TUTAJ

I tu wracamy do projektu ustawy o niektórych zawodach medycznych. Organizacje, które złożyły w MZ apel dotyczący jakości nie dostrzegają sprzeczności między tym projektem, a nową wersją ustawy o jakości w postaci dwóch projektów poselskich. W nowej wersji z ustawy o jakości usunięto kontrowersyjne zapisy dotyczące no-fault i odpowiedzialności lekarzy za błędy medyczne. Tymczasem projekt ustawy o niektórych zawodach medycznych naszpikowany jest zapisami dotyczącymi kar za ewentualne uchybienia. 

Z ministrem zdrowia spotkali się także przedstawiciele Pracodawców RP.  „Wiceprezes @PracodawcyRP @JacekCieplak wręczył dziś Ministrowi Zdrowia @aniedzielski  @MZ_GOV_PL stanowisko PRP dot. propozycji rozwiązań do projektu nowej ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta. Bardzo liczymy na uwzględnienie naszych sugestii” – poinformowała organizacja na Twitterze. Więcej TUTAJ

Warto przypomnieć, że własny projekt ustawy o bezpieczeństwie ogłosiła kilka miesięcy temu Naczelna Rada Lekarska. Więcej TUTAJ

Natomiast minister zdrowia Adam Niedzielski odbywa własną turę spotkań. W poniedziałek 8 maja z prezesem Federacji Porozumienie Zielonogórskie Jackiem Krajewskim i wiceprezesem Tomaszem Zielińskim.  „Wspólnie z Prezesami @JacekKrajewski1 @tomziel1 z @FederacjaPZ o opiece koordynowanej i nowej odsłonie ustawy o jakości, która już jutro będzie zaprezentowana w @MZ_GOV_PL. Bo najważniejszy jest i będzie pacjent!!!”. „Jakość to bardzo ważna wartość dla pacjenta i systemu opieki zdrowotnej. Zgodnie współpracując trzeba przygotować dobry, nowy projekt ustawy” – poinformował na Twitterze Jacek Krajewski.

Równolegle trwa wręczanie symbolicznych czeków kolejnym placówkom medycznym. W poniedziałek 8 maja minister zdrowia Adam Niedzielski wraz z wiceministrem obrony narodowej Michałem Wiśniewskim wręczyli dyrektorowi 4. Wojskowego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu czek o wartości 16,8 mln zł z przeznaczeniem na zakup nowoczesnego sprzętu medycznego dla ośrodka diagnostyki obrazowej. Natomiast minister zdrowia wraz z ministrem cyfryzacji Januszem Cieszyńskim wręczyli rektorowi Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu czek na ponad 10 mln zł dla szpitala klinicznego na przebudowę, modernizację i zakup sprzętu – dla oddziału klinicznego kardiochirurgii, w tym pododdziału transplantologii.

W czasie Forum dla Jakości i Bezpieczeństwa Pacjenta, które obradowało w NIL, opracowano 51 postulatów. Podsumowując spotkanie dr Jacek Krajewski zwrócił uwagę, że zostały dwa tygodnie do posiedzenia Sejmu. Podkreślił, że należy maksymalnie je wykorzystać, by w czasie obrad sejmowej Komisji Zdrowia przedstawić posłom jak najlepsze rekomendacje i propozycje poprawek do projektu ustawy o jakości. Pod egidą NIL powstaną grupy robocze, które zajmą się szczegółowym opracowaniem postulatów. Jeden z nich zgłosił Prezes IZiD dr Robert Mołdach – to postulat wprowadzenia do ustawy definicji kultury sprawiedliwego traktowania (just culture), która powinna stanowić klamrę dla całej ustawy. Podobne rozwiązanie wprowadzono w unijnym akcie prawnym dotyczącym lotnictwa. Postulat został pozytywnie przejęty przez uczestników spotkania. 

Jak widać środowiska pacjenckie, medyczne i szerokie grono ekspertów aktywnie działają na rzecz wypracowania najlepszych rozwiązań w obszarze jakości w ochronie zdrowia. Jest jednak jedno ale – nowe projekty poselskie nie zostały jeszcze opublikowane. Zgodnie z zapowiedzią MZ mają ukazać się na dniach w formie druków sejmowych. Dyskusja toczy się więc wokół enigmatycznych dokumentów, a ogłoszenie ich w formie druków sejmowych może utrudnić drogę, jeśli nie uniemożliwić zgłaszanie wypracowanych wspólnie postulatów.